सध्या तरूणांमध्येही ब्रेन स्ट्रोकचे प्रमाण खूपच वाढले आहे. हायपरटेन्शन, डायबिटीस मेलिटस, कोलेस्टेरॉल वाढलेले असणे, बॉडी मास इंडेक्स वाढणे, खूप जास्त धुम्रपान, तंबाखू सेवन आणि अति मद्यपान, बैठी जीवनशैली तसेच कुटुंबात आधी एखाद्या व्यक्तीला स्ट्रोक झालेला असणे यामुळे स्ट्रोकचा धोका वाढतो.
मात्र ब्रेन स्ट्रोक म्हणजे नक्की काय आणि कोणत्या गोष्टीपासून तुम्ही दूर राहिलात तर स्ट्रोकच्या समस्यांपासून दूर राहू शकता
समस्येचे गांभीर्य किती आहे?
२०१९ मध्ये भारतात स्ट्रोकच्या नवीन केसेस १.३ मिलियन होत्या. याबाबतीत जागतिक आरोग्य संघटनेच्या यादीत भारत पहिल्या क्रमांकावर होता.भारतात दरवर्षी १८५००० स्ट्रोक्स येतात, म्हणजेच दर ४० सेकंदाला एक स्ट्रोक आणि दर ४ मिनिटांनी एक मृत्यू स्ट्रोकमुळे होतो.
स्ट्रोकचे प्रमाण का वाढत आहे?
ताणतणाव वाढत आहेत, जीवनशैली बैठी बनली आहे आणि प्रदूषण वाढत आहे. धूम्रपान, तंबाखू सेवन वाढले आहे. यामुळे स्ट्रोकच्या घटनांमध्ये वाढ होत आहे. याला सर्वस्वी जबाबदार आपली राहण्याची आणि खाण्यापिण्याची शैली आहे. तसंच सतत जागणे, चुकीच्या वेळी खाणेपिणे यामुळे आरोग्यामध्ये प्रचंड बदल होताना दिसतात.
काय आहेत लक्षणे
- तोल जाणे
- डोळ्यांमध्ये बदल होणे, एका किंवा दोन्ही डोळ्यांनी पाहण्यात अडचण येणे, तिरळेपणा
- चेहरा कमजोर पडणे
- हात किंवा अंग एका बाजूला लुळे पडणे
- नीट बोलता न येणे
ही सर्व किंवा यापैकी कोणतेही लक्षण दिसून येत असल्यास, त्या व्यक्तीला तातडीने फुलटाइम स्पेशालिस्ट सिस्टीम असणाऱ्या रुग्णालयात नेणे अत्यावश्यक असते. सर्वसामान्यतः ही लक्षणे अचानक उद्भवतात आणि हळूहळू त्यामध्ये बदल होत जातो किंवा ती अधिकाधिक गंभीर होत जातात.
स्ट्रोक आलेल्या व्यक्तीला अशा रुग्णालयात नेले पाहिजे जिथे स्ट्रोकवरील उपचारासाठीच्या सर्व सेवासुविधा उपलब्ध आहेत. 'गोल्डन अवर' खूप महत्त्वाचा आहे; क्लॉट बस्टिन्ग एजंट थ्रोम्बोलिटिक उपचार वेळेत दिले गेल्यास धमनीचे पुनःमार्गीकरण करता येऊ शकते आणि रुग्णाचा जीव वाचवला जाऊ शकतो.
स्ट्रोकचा धोका निर्माण करणारे घटक
- हायपरटेन्शन
- डायबिटीस मेलिटस
- स्थूलपणा
- डिस्लिपिडेमिया
- कार्डियाक आजार
- घोरणे
- धूम्रपान
- अल्कोहोल
- बैठी जीवनशैली
- चुकीचा आहार
आहारामध्ये बदल घडवून आणून आपण या सर्व धोक्यांवर नियंत्रण मिळवू शकतो.
५ गोष्टी तुम्हाला ब्रेन स्ट्रोकपासून वाचवू शकतात
१. आहारातील बदलः कर्बोदके कमी आणि प्रथिने भरपूर प्रमाणात असलेला आहार घ्यावा. दाणे, भाज्या, संपूर्ण धान्ये, फळे, कोशिंबिरी यांचा रोजच्या आहारात समावेश करावा.
रिफाईंड किंवा प्रक्रिया केलेले अन्नपदार्थ, जंक फूड, ट्रान्स फॅट्स भरपूर असलेले पदार्थ खाऊ नयेत. आहारात मिठाचे प्रमाण कमी असावे आणि पाणी भरपूर प्यावे
२. व्यायाम - आठवड्यातून पाच दिवस, नियमितपणे दररोज ३० मिनिटे एरोबिक व्यायाम करावा.
३. मन शांत ठेवावे आणि नियमित तुम्ही योग आणि ध्यान करणे आवश्यक आहे
४. वेळेवर झोपावे. पुरेशी, शांत झोप लागली पाहिजे.
५. स्ट्रोकचा धोका निर्माण करणारे किंवा वाढवणारे घटक टाळावेत. धूम्रपान आणि अल्कोहोल यांचे सेवन बंद करावे. रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल, खासकरून एलडीएल कोलेस्टेरॉलवर, मधुमेहावर नियंत्रण ठेवावे. धोका लक्षणीय प्रमाणात कमी करण्यासाठी योग्य ती औषधे घ्यावीत
तातडीने उपचार घ्यावे
एखाद्या व्यक्तीला स्ट्रोक झाला आहे असे निदान झाल्यावर, सुरुवातीचे उपचार तातडीने घेणे, तसेच न्यूरॉलॉजिस्टने सांगितलेली औषधे वेळेवर घेणे खूप महत्त्वाचे असते. त्याचप्रमाणे आऊटपेशंट विभागात नियमित फॉलो-अपसाठी येणे देखील गरजेचे आहे.
अजून स्ट्रोक येणे टाळणे खूप महत्त्वाचे असते कारण दुसरा स्ट्रोक पहिल्यापेक्षा जास्त गंभीर असू शकतो. जीवनशैलीमध्ये, आहारामध्ये चांगले बदल घडवून आणणे, धूम्रपान, तंबाखू सेवन, अल्कोहोल बंद करणे अत्यावश्यक आहे.