दिल्ली: खगोलशास्त्रज्ञांनी V883 ओरिओनिस या पृथ्वीपासून सुमारे 1,300 प्रकाशवर्षे दूर असलेल्या तार्‍याभोवती ग्रह तयार करणार्‍या डिस्कमध्ये वायूयुक्त पाणी शोधण्यासाठी अटाकामा लार्ज मिलिमीटर/सबमिलीमीटर अॅरे (ALMA) वापरला आहे. त्यांनी शोधलेल्या पाण्यात रासायनिक रचना आहे जी तारा बनवणाऱ्या वायू ढगांपासून ग्रहांपर्यंत पाण्याचा प्रवास स्पष्ट करू शकते. हे पृथ्वीवरील पाणी सूर्यापेक्षाही जुने आहे या कल्पनेचं समर्थन करते.धूळ आणि वायूच्या ढगांपासून किंवा तेजोमेघ यापासून तारे बनतात, जे आपल्या विश्वात राहतात. जेव्हा असे ढग आपापसात कोसळतात तेव्हा त्यांच्या मध्यभागी एक तारा तयार होतो. हे घडत असताना, ढगातील सामग्री "प्रोटोस्टार" भोवती एक डिस्क बनवते. अखेरीस, लाखो वर्षांच्या कालावधीत, डिस्कमधील पदार्थ एकत्र येऊन धूमकेतू, लघुग्रह आणि ग्रह बनतात.
द इंडियन एक्स्प्रेसच्या वृत्तानुसार युरोपियन सदर्न वेधशाळेचा भाग असलेल्या संशोधन पथकाने (ESO) V883 Orionis च्या आसपासच्या पाण्याच्या रासायनिक रचना मोजण्यासाठी ALMA चा वापर केला.सहसा, पाण्यात एक ऑक्सिजन अणू आणि दोन हायड्रोजन अणू असतात. ESO संशोधक पाण्याच्या जड आवृत्तीचा अभ्यास करतात, जेथे हायड्रोजन अणूंपैकी एक ड्यूटेरियमने बदलला जातो, जो हायड्रोजनचा एक जड समस्थानिक (आयसोटॉप) आहे. सामान्य पाणी आणि या प्रकारचे जड पाणी वेगवेगळ्या परिस्थितीत अस्तित्वात आहे. म्हणजे पाणी कधी आणि कुठे तयार झाले हे शोधण्यासाठी या दोघांमधील गुणोत्तर वापरता येते.उदाहरणार्थ, सूर्यमालेतील काही धूमकेतूंमधील पाण्याचे जड पाण्याचे प्रमाण पृथ्वीवरील पाण्यासारखेच आहे. हे सूचित करते की धूमकेतू आपल्या ग्रहावर पाणी पोहोचवू शकतात.
ईएसओच्या मते, ढगांपासून तरुण ताऱ्यांपर्यंत आणि नंतर धूमकेतू आणि ग्रहांपर्यंत पाण्याचा प्रवास यापूर्वी पाहिला गेला आहे. परंतु हा शोध लागेपर्यंत, तरुण तारे आणि धूमकेतू यांच्यातील दुवा शोधणे शास्त्रज्ञांना अवघड गेले.खगोलशास्त्रज्ञ, जॉन जे. टोबिन म्हणाले, "V883 Orionis या प्रकरणात गहाळ दुवा आहे. चकतीमधील पाण्याची रचना आपल्याच सूर्यमालेतील धूमकेतूंसारखीच आहे. या कल्पनेला पुष्टी देणारं आहे की ग्रह प्रणालीतील पाणी कोट्यवधी वर्षांपूर्वी, सूर्यापूर्वी, आंतरतारकीय अवकाशात तयार झाले होते आणि ते धूमकेतू आणि पृथ्वी या दोघांकडून वारशाने मिळालेले आहे. ”आधीच्या अभ्यासात असे सुचवण्यात आले होते की आपल्या ग्रहावरील अर्ध्याहून अधिक पाणी सूर्यापेक्षा जुने आहे, परंतु या नवीन अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ग्रहावरील सर्व पाणी सूर्यापेक्षा जुने आहे.
पण V883 Orionis च्या आसपासच्या पाण्याचे निरीक्षण करणे सोपे नव्हते. अभ्यासाचे सह-लेखक मार्गोट लीमकर यांच्या मते, ग्रह-निर्मिती डिस्क्समधील बहुतेक पाणी गोठलेले आहे, याचा अर्थ ते खगोलशास्त्रज्ञांच्या दृष्टिकोनातून लपलेले आहे.पण नशिबाने, अलीकडील अभ्यासात असे दिसून आले की V883 ओरिओनिस डिस्क तार्‍यातील उर्जेच्या नाट्यमय उद्रेकामुळे असामान्यपणे गरम होते. ही ऊर्जा पाण्याला इतके गरम करते की ते आता बर्फाच्या स्वरूपात नाही तर वायूच्या स्वरूपात आहे.गोठलेल्या पाण्याच्या विपरीत, रेणूंद्वारे उत्सर्जित होणार्‍या किरणोत्सर्गामुळे वायूयुक्त पाणी शोधले जाऊ शकते कारण ते फिरतात आणि कंपन करतात. जेव्हा पाणी गोठलेले असते, तेव्हा हे अधिक क्लिष्ट असते कारण रेणूंची गती अधिक मर्यादित असते.